Tematem przewodnim tego numeru „Academii” jest zanieczyszczenie. Ujmowane wielorako, w zaskakującej mnogości perspektyw: genetyki i filozofii, techniki i ekologii, biologii i medycyny, lingwistyki i biblistyki, archeologii i bliotekoznawstwa.
Najwięcej artykuł.w dotyczy zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Wiemy, że to od niego zależy nasze zdrowie i nasz dobrostan, że o środowisko należy dbać. Ale czy wszyscy umiemy przełożyć to na język konkret.w, który przemawia do wyobraźni? Wojciech Pol i Karolina Mierzyńska potrafią: „Według niektórych szacunków ludzie spożywają około 5 g mikro- i nanoplastiku na tydzień, co odpowiada wagowo karcie kredytowej czy plastikowej torbie na zakupy”.
Może dlatego, że dyskurs o środowisku jest często zbyt abstrakcyjny, eksploatujemy je bez miary. Przykładem ubiegłoroczna katastrofa ekologiczna w Odrze. Autorzy artykułu o niej, Łukasz Sługocki i Robert Czerniawski, uważają, że „użytkownicy korzystający nadmiernie ze środowiska powinni należycie rekompensować [mu] te straty”. Owszem, są różne „zielone podatki”, choćby opłata paliwowa, wliczana w cenę benzyny. Ale ponieważ nie widać ich na każdej fakturze, inaczej niż podatku VAT, wiele osób może nawet nie wiedzieć, że ponosi ich koszty.
Nie lubimy płacić podatków i nie chcemy się ograniczać. Tymczasem – postuluje Magdalena Płonka w rozmowie z Justyną Orłowską – „należałoby niezwłocznie ustalić limity na kupowanie rzeczy”. Czy jesteśmy na to gotowi?
Od ziemskiego środowiska najnowszy numer „Academii” prowadzi nas do kosmicznych śmieci, a stąd do zanieczyszczeń DNA w kopalnych szczątkach naszych przodków. O „zanieczyszczeniach” innego rodzaju też coś jest, np. o ingerencjach w księgi Starego Testamentu, motywowanych religijnie lub politycznie. Wszystkich spojrzeń na temat przewodni tego numeru nie da się tu wymienić, ale od czego jest spis treści?
To jest retoryczne pytanie, mimo to odpowiem: w „Academii” spis treści to ta część publikacji, od której można rozpocząć lekturę, ale na której nie sposób poprzestać. ■
prof. dr hab. Mirosław Bańko
Uniwersytet Warszawski
Zobacz spis treści numeru
