Oryginalne elementy wystroju łączą odbudowany Zamek Królewski w Warszawie z przeszłością.
Fotografie: Marcin Kmieciński
Przełomowym momentem w powojennej historii Zamku Królewskiego w Warszawie była decyzja o odbudowie gmachu podjęta przez władze komunistyczne 19 stycznia 1971 roku. W kilka dni później, 26 stycznia, na pierwszym posiedzeniu w Łazienkach Królewskich zebrał się Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego (OKOZK), powołany do kierowania całością prac.
Ogólne wykonawstwo prac projektowych i realizacyjnych komitet powierzył PP Pracownie Konserwacji Zabytków (PKZ). Przed zespołem projektantów, na którego czele stanął prof. Jan Bogusławski, postawiono trzy zadania: odtworzenie bryły i układu przestrzennego wnętrz w obrysie i gabarytach sprzed 1939 roku, zgodnie ze stylem epoki, w której powstawały, przestrzeganie zasady wmontowania wszystkich zachowanych elementów oryginalnych na ich dawne miejsce, odtworzenie na podstawie przekazów ikonograficznych tych fragmentów zamku, które uległy zatarciu w wyniku wielu przebudów.
Najcenniejszym przekazem umożliwiającym wierne odtworzenie zamku, a zwłaszcza jego wnętrz, były uratowane w 1939 roku obiekty sztuki (246 obrazów – w tym wszystkie obrazy Canaletta i Bacciarellego, cztery trony królewskie, 40 sztuk mebli, siedem tkanin, liczne pamiątki historyczne i dzieła sztuki zdobniczej), fragmenty detali architektonicznych i elementów wyposażenia (boazerie, drzwi, gzymsy, supraporty, kominki, okucia), a ponadto około 4 tys. detali wydobytych z ruin zamku tuż po wojnie. Wszystkie oryginalne elementy poddano konserwacji, a na podstawie materiałów ikonograficznych określono ich lokalizację w dawnych wnętrzach. Zachowane elementy pozwalały w mniej więcej 75 proc. na rozstrzygnięcie problemów dotyczących wyposażenia poszczególnych sal w detale, choć ilościowo stanowiły nie więcej niż około 10–15 proc.
Czasochłonne i żmudne prace nad odtwarzaniem wnętrz ukończono oficjalnie w sierpniu 1984 roku, kiedy zamek został udostępniony zwiedzającym.
Publiczność odwiedzająca dziś Zamek Królewski w Warszawie zgodnie z zamysłem projektantów bez trudu dostrzeże we wnętrzach znacznie ciemniejsze elementy oryginalne. Jak mawiał prof. Aleksander Gieysztor, pierwszy dyrektor zamku – oryginały, które w trakcie odbudowy powróciły na dawne miejsca, są cienką nicią łączącą dawny zamek z tym odtworzonym. Odbudowa Starego Miasta wraz z Zamkiem Królewskim została doceniona wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako przykład wyjątkowego pietyzmu w odrestaurowaniu najstarszego fragmentu miasta zniszczonego metodycznie przez Niemców.
kustoszka Bożena Radzio
Zamek Królewski w Warszawie
